Zwany także „wielką czystką” pochłonął życie wielu niewinnych ludzi. Jest czarną kartą w historii Rosji a wspomnienia tamtych wydarzeń wzbudzają traumę.

Geneza represji

W latach 20. i na początku lat 30. bolszewicy umocnili swoją władzę w porewolucyjnej Rosji. Zarazem jednak elita partyjna złożona początkowo z solidnych rewolucjonistów zaczęła się bardzo szybko rozszerzać. Napływ kadr spowodował gwałtowną wymianę działaczy. Bolszewicy znani byli z przeprowadzania „czyszczenia szeregów partii” lecz wydarzenie z lat 1936-1938 miało o wiele większą skalę od poprzednich.

Rządzący od 1922 r. Józef Stalin jako Sekretarz Generalny partii komunistycznej wydał rozkaz przeprowadzenia eksterminacji wśród elit.

Przebieg terroru

Jak wspomniano wcześniej „wielka czystka trwała w latach 1936-1938. Jej ofiarą padło około milion obywateli ZSRR. W samym korpusie oficerskim Armii Czerwonej zginęło 2/3 składy sprzed 1936 r. Wielu z nich było wyszkolonymi wojskowymi służący jeszcze w armii carskiej. Na liście do zlikwidowania znaleźli się także bohaterzy wojny polsko – bolszewickiej jak np. Michaił Tuchaczewski. Pojmowaniem „starych bolszewików” zajmował się Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych lepiej znany jako NKWD. Mimo iż przyszłe ofiary czystki były zazwyczaj oddane państwu i władzy bolszewickiej to oskarżano je o błahe przewinienia o , których sami by nie pomyśleli. Były to głównie zarzuty o szpiegostwo, bycie zdrajcą lub faszystą. NKWD likwidowało działaczy również za pochodzenie, głównie polskie, niemieckie i żydowskie. W związku z czystkami n terenie Rosji w ciągu dwóch lat zginęło około 100 tyś. polaków. Radzieccy oficerowie zazwyczaj przyznawali się do zarzucanych im czynów. Nie dlatego, że rzeczywiście byli im winni lecz z powodu bestialskich tortur w trakcie przesłuchań.

Skutki „Wielkiej Czystki”

Zaplanowana przez Józefa Stalina operacja przyniosła w przyszłych latach niewyobrażalne rezultaty. W myśl komunistycznego wodza czystkę w elitach państwowych trzeba było uzupełnić czystką ogólnonarodową. Wrogów czerwonego systemu doszukiwano się wszędzie. Terror przeniósł się na wszystkie republiki radzieckie i zagroził bezpośrednio choćby kułakom, którym zarzucano obszarnictwo. Warto zaznaczyć, że średni areał kułaka wynosił wtedy około 10 ha. Powierzchnia nie budziła podziwu nawet w latach 30., ale jednak uważano ich za zagrożenie chłopów. Ofiarą jak wspomniano wyżej padli ludzie nie mający nic na sumieniu, likwidowano nawet 80-letnich starców zarzucając im bezpodstawnie coś czego nie zrobili. Ludzi których nie zamordowano spędzono do łagrów ulokowanych głównie na Syberii w celu pracy na rzecz kraju. Praca ta była fizyczna i ciężka, więźniowie pracowali w kamieniołomach, kopalniach węgla i przy wyrębie drzew. W wyniku zamknięcia w łagrach wielu ludzi straciło życie w fatalnych warunkach.

Efekt czystki zauważyli również Niemcy we wrześniu 1939 r. gdy doszło do spotkania obu armii. W ich oczy rzucał się młody wiek radzieckich oficerów i brak doświadczenia z ich strony. Nowa kadra była kompletowana szybko bez odpowiedniego wykształcenia. Co za tym idzie poziom elity państwowej i wojskowej w ZSRR znacznie się obniżył w porównaniu do tej z przed wprowadzeniu terroru. Nowi funkcjonariusze wprowadzeni po 1938 r. tworzyli również elitę w czasie II Wojny Światowej oraz długo po jej zakończeniu.