Bezpieczeństwo pożarowe – podstawy, które mogą uratować życie
Pożar to jedno z najbardziej niebezpiecznych zdarzeń, które mogą nas spotkać zarówno w miejscu pracy, jak i w domu. Szybkość rozprzestrzeniania się ognia, wydzielanie toksycznych gazów oraz wysoka temperatura sprawiają, że znajomość zasad postępowania w razie pożaru jest kluczowa dla bezpieczeństwa. Prawidłowa reakcja w pierwszych minutach od zauważenia zagrożenia może uratować życie – zarówno twoje, jak i innych osób.
W tej instrukcji BHP przedstawiamy krok po kroku, jak należy postępować w przypadku pożaru, jakie są procedury alarmowania służb ratunkowych oraz jak bezpiecznie ewakuować się z zagrożonego obszaru. Znajdziesz tu również praktyczne informacje dotyczące użycia podręcznego sprzętu gaśniczego oraz najczęstsze błędy popełniane podczas pożaru, których należy bezwzględnie unikać.
Według statystyk Państwowej Straży Pożarnej, w Polsce dochodzi do ponad 150 tysięcy pożarów rocznie, w których ginie około 500 osób. Większość ofiar śmiertelnych to skutek zatrucia dymem, a nie bezpośredniego kontaktu z ogniem.
Kolejność działań po zauważeniu pożaru
Prawidłowa kolejność działań w przypadku zauważenia pożaru ma kluczowe znaczenie dla skuteczności akcji ratunkowej. Przestrzeganie ustalonych procedur minimalizuje ryzyko i zwiększa szanse na ugaszenie pożaru w zarodku lub bezpieczną ewakuację.
Alarmowanie i powiadamianie o zagrożeniu
Pierwszą i najważniejszą czynnością po zauważeniu pożaru jest alarmowanie. Pamiętaj o zachowaniu spokoju i wykonaniu następujących czynności:
- Zaalarmuj osoby znajdujące się w strefie zagrożenia – głośno krzycząc „Pożar!” lub uruchamiając ręczny ostrzegacz pożarowy (ROP), jeśli jest dostępny w budynku.
- Niezwłocznie powiadom straż pożarną, dzwoniąc pod numer alarmowy 998 lub 112.
- Podczas rozmowy z dyspozytorem przekaż zwięźle i dokładnie następujące informacje:
- Dokładny adres miejsca pożaru (nazwa miejscowości, ulica, numer budynku)
- Co się pali (np. mieszkanie, hala produkcyjna, magazyn)
- Czy istnieje zagrożenie dla życia ludzi
- Swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz
- Powiadom przełożonego lub osobę odpowiedzialną za obiekt.
Nie rozłączaj się pierwszy – poczekaj na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia i odpowiedz na ewentualne dodatkowe pytania dyspozytora. Szybkie i precyzyjne przekazanie informacji znacząco przyspiesza czas reakcji służb ratunkowych i może zadecydować o skuteczności akcji gaśniczej.
Próba ugaszenia pożaru w zarodku
Jeżeli pożar jest w początkowej fazie i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla twojego życia, możesz podjąć próbę jego ugaszenia przy użyciu dostępnych środków gaśniczych. Pamiętaj jednak, że bezpieczeństwo własne jest zawsze priorytetem – nie podejmuj działań gaśniczych, jeśli:
– Nie potrafisz obsługiwać sprzętu gaśniczego
– Pożar jest już zbyt rozwinięty (płomienie sięgają sufitu)
– W pomieszczeniu jest dużo dymu ograniczającego widoczność
– Istnieje ryzyko odcięcia drogi ucieczki
Przy gaszeniu pożaru w zarodku możesz wykorzystać:
– Gaśnice przenośne (odpowiednie do rodzaju palącego się materiału)
– Hydranty wewnętrzne (jeśli jesteś przeszkolony w ich obsłudze)
– Koce gaśnicze (do małych pożarów lub gaszenia palącej się odzieży na osobie)
Zasady bezpiecznej ewakuacji z miejsca pożaru
Gdy pożar wymyka się spod kontroli lub stanowi bezpośrednie zagrożenie, najważniejsza staje się ewakuacja. Prawidłowo przeprowadzona ewakuacja może uratować życie, dlatego warto znać jej zasady i regularnie je ćwiczyć.
Drogi i wyjścia ewakuacyjne
Każdy pracownik powinien znać plan ewakuacji budynku i orientować się, gdzie znajdują się najbliższe wyjścia ewakuacyjne. W przypadku pożaru:
– Poruszaj się wzdłuż oznakowanych dróg ewakuacyjnych (zielone tablice z białymi piktogramami)
– Nigdy nie korzystaj z wind – w przypadku pożaru mogą się zatrzymać, a szyby windowe działają jak komin, szybko wypełniając się dymem i toksycznymi gazami
– Jeśli główna droga ewakuacyjna jest zablokowana przez ogień lub dym, skorzystaj z alternatywnej drogi ucieczki
– W przypadku silnego zadymienia poruszaj się jak najniżej przy podłodze – tam jest najwięcej tlenu i najlepsza widoczność
Dym i gazy pożarowe unoszą się ku górze. Przy podłodze temperatura jest niższa nawet o kilkaset stopni, a stężenie toksycznych gazów znacznie mniejsze. Poruszając się w pozycji jak najbliżej podłogi, znacząco zwiększasz swoje szanse na bezpieczną ewakuację.
Zachowanie podczas ewakuacji
Podczas ewakuacji kluczowe jest zachowanie spokoju i przestrzeganie kilku podstawowych zasad:
– Nie zatrzymuj się, aby zabrać wartościowe przedmioty – życie jest najcenniejsze
– Poruszaj się sprawnie, ale nie biegnij – panika może doprowadzić do tratowania i dodatkowych ofiar
– Pomagaj osobom słabszym, starszym czy niepełnosprawnym, które mogą mieć trudności z samodzielną ewakuacją
– Nigdy nie wracaj do strefy zagrożenia po pozostawione rzeczy
– Jeśli to możliwe, zamykaj za sobą drzwi (nie na klucz) – ograniczy to rozprzestrzenianie się ognia i dymu
– Po opuszczeniu budynku udaj się na wyznaczone miejsce zbiórki i zgłoś swoją obecność osobie kierującej ewakuacją
Prawidłowa obsługa podręcznego sprzętu gaśniczego
Umiejętność posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym może mieć kluczowe znaczenie dla ugaszenia pożaru w początkowej fazie. Warto znać podstawowe zasady korzystania z najpopularniejszych urządzeń gaśniczych, zanim dojdzie do realnego zagrożenia.
Gaśnice przenośne – rodzaje i zastosowanie
Na rynku dostępnych jest kilka typów gaśnic, przeznaczonych do gaszenia różnych rodzajów pożarów. Najczęściej spotykane to:
– Gaśnice proszkowe (oznaczone literą „P”) – uniwersalne, nadają się do gaszenia pożarów grupy A (materiały stałe), B (ciecze palne) i C (gazy palne)
– Gaśnice śniegowe (CO₂, oznaczone literą „S”) – idealne do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem oraz pożarów grupy B
– Gaśnice pianowe – do gaszenia pożarów grupy A i B
– Gaśnice wodne – wyłącznie do pożarów grupy A (materiały stałe), nigdy nie używaj ich do instalacji elektrycznych!
Pamiętaj o zasadzie PASS podczas używania gaśnicy:
– P (Pull) – wyciągnij zawleczkę zabezpieczającą
– A (Aim) – skieruj dyszę gaśnicy na podstawę ognia, nie w płomienie
– S (Squeeze) – naciśnij dźwignię/uchwyt uruchamiający
– S (Sweep) – wykonuj ruchy zamiatające od jednego boku pożaru do drugiego, kierując środek gaśniczy na źródło ognia
Specjalne przypadki i sytuacje szczególne
Niektóre sytuacje pożarowe wymagają specyficznego podejścia i zastosowania niestandardowych procedur. Znajomość tych szczególnych przypadków może okazać się bezcenna.
Gdy droga ewakuacji jest odcięta
Jeśli zostałeś uwięziony w pomieszczeniu, a drogi ewakuacji są odcięte przez ogień lub dym:
– Uszczelnij drzwi mokrymi ręcznikami lub ubraniami, aby ograniczyć przedostawanie się dymu
– Jeśli to możliwe, przejdź do pomieszczenia z oknem wychodzącym na zewnątrz budynku
– Zasygnalizuj swoją obecność przez okno (machaj jasnym przedmiotem, w nocy używaj latarki)
– W ostateczności otwórz okno, ale pamiętaj, że dopływ świeżego powietrza może nasilić pożar w innych częściach pomieszczenia
– Jeśli masz dostęp do telefonu, powiadom służby ratunkowe o swoim dokładnym położeniu w budynku
Gdy zapali się na tobie ubranie
Jeśli ogień pojawi się na twoim ubraniu:
– Zatrzymaj się natychmiast – bieganie nasila płomienie przez dopływ tlenu
– Połóż się na ziemi i zakryj twarz dłońmi, aby chronić drogi oddechowe i twarz przed poparzeniem
– Turlaj się powoli po podłodze (technika „stop, drop and roll”), aby zdusić płomienie
– Jeśli w pobliżu znajduje się inna osoba, może ona użyć koca gaśniczego, aby stłumić ogień
Najczęstsze błędy popełniane podczas pożaru
Świadomość typowych błędów popełnianych w sytuacji zagrożenia pożarowego może uchronić przed poważnymi konsekwencjami. Oto najczęstsze pomyłki, których należy bezwzględnie unikać:
– Lekceważenie małych pożarów – nawet niewielki ogień może w ciągu kilku minut przekształcić się w poważne zagrożenie
– Opóźnianie wezwania straży pożarnej – każda minuta zwłoki zmniejsza szanse na skuteczną akcję gaśniczą
– Próba gaszenia pożaru nieodpowiednim środkiem gaśniczym (np. wodą instalacji elektrycznych)
– Otwieranie drzwi bez sprawdzenia, czy nie są gorące – za nimi może czekać rozwinięty pożar, który po otwarciu drzwi gwałtownie się rozprzestrzeni
– Korzystanie z wind podczas ewakuacji
– Powrót do płonącego budynku po wartościowe przedmioty
Pamiętaj, że w sytuacji zagrożenia pożarowego najważniejsze jest bezpieczeństwo ludzi. Majątek zawsze można odtworzyć, życia nie da się przywrócić.
Znajomość zasad postępowania w razie pożaru to podstawowy element kultury bezpieczeństwa. Regularne szkolenia, ćwiczenia ewakuacyjne oraz właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych znacząco zwiększają szanse na bezpieczne opuszczenie zagrożonego obszaru w przypadku realnego zagrożenia. Warto pamiętać, że odpowiedzialność za bezpieczeństwo pożarowe spoczywa na każdym z nas – przygotuj się, zanim będzie za późno.